Chương 14: Cổng Logic & Kẻ Nói Thật, Kẻ Nói Dối

 Hơi thở của Linh vẫn còn gấp gáp từ cuộc hòa giải đầy kịch tính tại Chiến Trường Chẵn – Lẻ, từng nhịp đập của trái tim cô bé vẫn còn mang dư âm của sự căng thẳng khi đối mặt với những con số thù hằn. Sự bình yên ngắn ngủi nhanh chóng bị thay thế bởi một cảm giác lạnh lẽo, vô định khi con đường số, được tạo thành từ những tinh thể ánh sáng lấp lánh như bụi kim cương, uốn lượn đưa họ đến một không gian hoàn toàn khác biệt.

Bầu trời phía trên họ giờ đây không còn xanh thẳm hay mang sắc màu của những phương trình chưa được giải, mà chuyển sang màu xám xịt một cách ảm đạm, như một bức màn che phủ mọi tia hy vọng. Trên nền trời u tối đó, Linh có thể thấy rõ những đoạn mã nhị phân rơi rụng như mưa, mỗi ký tự 0 và 1 lấp lánh như những hạt băng nhỏ bé rồi tan biến vào không khí ẩm ướt, mang theo một âm thanh "tạch, tạch" nhẹ nhàng. Một làn gió lạnh buốt, sắc lẻm như lưỡi dao, mang theo hơi vị của thuật toán khô khan và những dữ liệu đã bị phân mảnh, khiến Linh rùng mình.

Trước mặt Linh và Số 0, sừng sững giữa khung cảnh ảm đạm và tiếng mưa mã nhị phân, là hai cánh cổng đá khổng lồ, cao vút và uy nghi, như những biểu tượng của sự lựa chọn tối thượng trong một hệ thống bất di bất dịch. Chúng được làm từ loại đá tối màu, nhưng bề mặt lại khắc đầy những ký hiệu logic phức tạp, những biểu đồ Venn mờ ảo, và những phương trình điều kiện, tạo nên một vẻ bí ẩn đầy áp lực. Chúng tĩnh lặng, nhưng lại toát ra một năng lượng vô hình, chờ đợi một quyết định.

Trước mỗi cánh cổng là một người gác bí ẩn, khuôn mặt bị che khuất hoàn toàn bởi chiếc mặt nạ sứ trắng tinh, không để lộ bất kỳ biểu cảm hay dấu hiệu nào của cá tính:

  • Người gác bên trái mặc áo choàng đen tuyền, chất liệu vải nặng nề, hấp thụ mọi ánh sáng. Hắn đứng thẳng tắp, bất động như một bức tượng tạc từ đá granite, lặng thinh không một tiếng động. Ánh mắt sâu thẳm ẩn sau lớp mặt nạ dường như dõi theo từng cử chỉ nhỏ nhất của Linh, mang theo một sự lạnh lùng khó tả.

  • Người gác bên phải mặc áo choàng trắng tinh, làm từ một loại vật liệu nhẹ hơn, phản chiếu ánh sáng mờ ảo của bầu trời. Dáng vẻ hắn hơi nghiêng, miệng khẽ cười nhẹ, vẻ mỉa mai và khinh thường ẩn hiện trong từng đường nét của chiếc mặt nạ, như thể hắn đã nhìn thấy vô số kẻ thất bại trước mình.

Giữa hai người gác là một tấm bảng đá cổ kính, phát ra ánh sáng mờ ảo, như được khắc từ một loại đá phát quang hiếm thấy. Trên đó khắc những dòng chữ cổ ngữ số học, những quy luật cơ bản của thế giới này:

Một trong hai cánh cổng này dẫn đến chân lý, đến đích đến cuối cùng của hành trình.” “Một trong hai cánh cổng này dẫn đến hư vô, đến sự biến mất vĩnh viễn, không còn dấu vết.” “Một người gác luôn nói thật, không bao giờ nói sai một lời nào.” “Một người gác luôn nói dối, không bao giờ nói đúng một điều gì.” “Ngươi chỉ được phép hỏi duy nhất một câu cho duy nhất một người.

Số 0, đứng cạnh Linh, giờ đây đã hoàn toàn hoảng loạn. Đốm sáng của nó nhấp nháy dữ dội, chuyển từ màu bạc lấp lánh sang đỏ cam rực rỡ, biểu thị sự sợ hãi tột độ. "Linh à, đây là tận cùng rồi! Nếu hỏi sai, ta sẽ chọn nhầm! Một là đến được Tòa Lâu Đài Đại Số, hoàn thành sứ mệnh! Một là biến mất mãi mãi, tan biến vào hư vô số học, không còn khái niệm gì về sự tồn tại!" giọng nó run rẩy, gần như lạc đi trong tiếng mưa mã nhị phân.

Linh im lặng, không đáp lời Số 0. Cô bé cảm nhận rõ áp lực khổng lồ đè nặng lên vai mình, như thể gánh nặng của toàn bộ thế giới số học đang đổ dồn vào cô. Cô nhìn kỹ vào ánh mắt của cả hai người gác cửa, dù bị che bởi mặt nạ, Linh vẫn cảm thấy ánh mắt của họ phản chiếu chính mình, nhưng lại bị méo nhẹ ở một bên – một bên thì rõ ràng, sắc nét như một công thức chính xác, một bên thì mờ ảo, biến dạng như một phép tính sai. Điều đó gợi ra ý về "sự thật" và "biến dạng" của sự thật, về tính đối lập không thể tách rời của logic và sự cần thiết phải phân biệt chúng. Trí óc cô căng như dây đàn, tìm kiếm một lời giải, một kẽ hở trong hệ thống cứng nhắc này. Cô nhớ lại một bài toán logic cổ điển mà ông nội cô từng đố khi cô còn nhỏ, một bài toán mà cô đã từng bỏ cuộc vì quá khó, một thử thách mà cô đã bỏ ngỏ.

Trong khoảnh khắc căng thẳng tột độ, khi mọi suy nghĩ đều rối bời, một tia sáng đột ngột lóe lên trong đầu Linh, rực rỡ như một ý tưởng thiên tài. Cô bé nhớ lại cốt lõi của bài toán, cách nó buộc kẻ nói thật và kẻ nói dối phải đưa ra cùng một câu trả lời sai. Mắt cô bé mở to, một nụ cười nhẹ xuất hiện trên môi, nụ cười của sự giác ngộ. Cô bé nhỏ giọng, gần như thì thầm, nói với Số 0, nhưng lời nói lại vang vọng như một chân lý đã được tìm thấy:

"Nếu con hỏi một người rằng: 'Người kia sẽ chỉ con cánh cổng nào là an toàn?', thì con nên đi vào cánh còn lại."

Số 0 nghe vậy thì sững người, đốm sáng của nó dừng lại một nhịp, hoàn toàn bất động, rồi nhấp nháy liên tục vì ngạc nhiên tột độ. "Hả? Linh à, con đang đùa sao? Sao con lại nói một câu hỏi phức tạp như vậy? Lỡ họ không hiểu thì sao? Lỡ họ cố tình làm khó con thì sao?"

Linh lắc đầu, ánh mắt cô bé giờ đây đã kiên định trở lại, không còn chút hoài nghi hay sợ hãi nào. "Không. Dù ai trả lời – dù là người nói thật hay người nói dối – thì họ đều sẽ chỉ cùng một cánh cổng. Và đó luôn là cánh cổng sai. Và con chỉ việc chọn cánh cửa kia." Linh giải thích thêm, từng lời như một lập luận logic chặt chẽ: "Hãy nghĩ mà xem: Nếu con hỏi người nói thật, ông ta biết người nói dối sẽ chỉ cửa an toàn. Nhưng vì ông ta phải nói thật, ông ta sẽ nói rằng người nói dối sẽ chỉ vào cửa không an toàn. Vậy là ông ta sẽ chỉ cửa không an toàn. Còn nếu con hỏi người nói dối, ông ta biết người nói thật sẽ chỉ cửa an toàn. Nhưng vì ông ta phải nói dối, ông ta sẽ chỉ vào cửa không an toàn đó. Vì vậy, cả hai đều chỉ cùng một cửa, và cửa đó là cửa không an toàn. Và con chỉ việc chọn cánh cửa còn lại!"

Đây chính là ẩn dụ toán học của bài toán nổi tiếng này, một bài kiểm tra không chỉ về trí thông minh mà còn về khả năng suy luận trong điều kiện bất định:

  • Kẻ nói thật = dữ kiện đúng, thông tin chân thực, đáng tin cậy.

  • Kẻ nói dối = dữ kiện sai, thông tin bị bóp méo, không đáng tin cậy.

  • Câu hỏi thông minh = sự kiểm định chéo giữa hai luồng thông tin đối nghịch, tìm ra sự thật thông qua sự mâu thuẫn được tạo ra một cách có chủ đích. Nó không chỉ đơn thuần là tìm câu trả lời, mà là tìm ra phương pháp để loại bỏ sự sai lệch, để buộc sự thật phải lộ diện.

Với sự quyết đoán và một nụ cười tự tin, Linh nhìn thẳng vào Người Gác Trắng (Linh chọn ngẫu nhiên người gác này, vì như cô đã suy luận, kết quả sẽ không thay đổi dù hỏi ai). Giọng cô bé vang lên rõ ràng giữa không gian tĩnh lặng, mang theo sự sắc bén của logic và sự tự tin của một người đã tìm ra chìa khóa:

"Nếu ta hỏi người kia rằng đâu là cánh cổng an toàn, ông ấy sẽ chỉ cửa nào?"

Người Gác Trắng, dù vẫn giữ nguyên nụ cười mỉa mai trên mặt nạ sứ, nhưng có vẻ hơi khựng lại một nhịp, như thể thuật toán bên trong hắn đang phải xử lý một câu hỏi phức tạp, một nghịch lý buộc hắn phải tuân theo. Sau một vài giây im lặng, như thể có một cuộc đấu tranh nội tâm giữa bản chất và quy tắc, hắn trả lời, giọng nói khô khan, vô cảm, như một cỗ máy: "Ông ấy sẽ chỉ Cửa bên phải."

Linh gật đầu một cách dứt khoát, một nụ cười chiến thắng nở trên môi. "Vậy tôi chọn cửa bên trái." Cô bé bước thẳng về phía cánh cổng bên trái, không một chút do dự.

Số 0 sững người, đốm sáng của nó hoàn toàn bất động, như thể bị đóng băng trong khoảnh khắc. "Linh à, làm sao con biết chắc? Lỡ họ lừa con thì sao? Con có thật sự chắc chắn không?" giọng nó đầy vẻ kinh ngạc và nghi ngờ, xen lẫn một chút sợ hãi.

Linh mỉm cười, nụ cười rạng rỡ hơn bao giờ hết, đầy sự thông thái và sự bình tĩnh đã đạt được. "Vì cả hai đều sẽ chỉ cùng một cánh – nhưng là cánh sai. Dù người gác là ai, họ đều buộc phải chỉ vào Cửa bên phải. Người nói thật sẽ chỉ Cửa bên phải vì ông ta biết người nói dối sẽ chỉ vào Cửa an toàn (nhưng lại phải đưa ra câu trả lời sai về cánh cửa an toàn). Người nói dối sẽ chỉ Cửa bên phải vì ông ta biết người nói thật sẽ chỉ vào Cửa an toàn (và vì ông ta phải nói dối, nên sẽ chỉ cánh cửa không an toàn). Cả hai đều dẫn đến cùng một cánh cửa sai, đó chính là Cửa bên phải. Vậy nên, Cửa bên trái mới là cánh cổng an toàn!" Linh giải thích lại, từng câu từng chữ rõ ràng, mạch lạc, không một chút ngập ngừng.

Linh không chỉ học để trả lời đúng một bài toán logic, mà còn học để tin vào suy luận của chính mình, ngay cả khi sự thật không thể xác minh trực tiếp, ngay cả khi mọi thứ đều mơ hồ. Cô bé đã vượt qua nỗi sợ hãi của sự không chắc chắn và dám đặt niềm tin vào logic của bản thân, vào khả năng suy luận của mình.

Số 0 nhìn Linh với ánh mắt ngưỡng mộ chưa từng thấy, đốm sáng của nó chuyển sang màu vàng kim lấp lánh, rực rỡ như một vì sao nhỏ. "Linh à… con đang dần trở thành một nhà toán học thực thụ rồi… con đã giải được những bài toán không chỉ bằng số liệu, mà bằng cả sự thấu hiểu bản chất của chúng, bằng cách đọc vị cả những điều không nói ra."

Cánh cổng Linh chọn – Cửa bên trái – vang lên một tiếng "tách" nhẹ nhàng, như một cơ chế đã được lập trình sẵn trong vũ trụ. Nó từ từ mở ra với ánh sáng nhè nhẹ, mời gọi họ bước vào, một ánh sáng hứa hẹn sự thật.

Linh và Số 0 bước vào… và ngay lập tức bị bao phủ bởi một cơn bão số liệu, lấp lánh và dữ dội như cơn mưa đá, nhưng thay vì đá, đó là hàng tỷ hàng tỷ ký tự mã nhị phân 0 và 1, liên tục va đập vào nhau và tạo ra những tiếng "tạch, tạch, tạch" như tiếng mưa rơi trên mái tôn. Không khí đặc quánh những luồng dữ liệu, tạo ra một cảm giác choáng váng, như thể mọi thông tin trên đời đang đổ ập vào họ cùng một lúc.

Những dãy mã 01001101 01010101 01001001, dịch ra là "MUI" (Mã Nhiễm Lỗi), rơi lả tả xung quanh họ, từng ký tự phát sáng rực rỡ rồi tan biến vào cơn bão dữ liệu, như những lời cảnh báo vô hình.

Một tiếng rít chói tai, lạnh lẽo và không rõ nguồn gốc, như một giọng nói điện tử bị méo mó, phát ra từ không trung, vang vọng khắp cơn bão dữ liệu, át cả tiếng va đập của các bit thông tin:

Cảnh báo! Dữ liệu đã bị nhiễm lỗi! Toàn bộ hệ thống đang gặp nguy hiểm nghiêm trọng! Chuẩn bị lọc lại toàn bộ thông tin! Tất cả các giá trị sẽ được đặt lại!

Linh hét lên, tay nắm chặt chiếc bút chì – vũ khí duy nhất còn sót lại, cảm nhận sức nặng và sự quen thuộc của nó, như một điểm tựa vững chắc trong cơn hỗn loạn. Trước mặt họ, lấp ló qua màn mưa dữ liệu dày đặc, Tòa Lâu Đài Đại Số hiện ra, nhưng trên nóc đã bốc khói đen đặc, những tia lửa xanh và đỏ xẹt qua các ô cửa sổ như những mạch điện bị chập – Bão Dữ Liệu đang hoành hành, phá hủy mọi thứ, biến tri thức thành sự hỗn loạn không thể kiểm soát!